Koreni urbanizacije srpskog Beograda
Početkom 1829. godine, knez Miloš, u svojoj težnji da odvoji srpski deo Beograda od Turaka, doneo je odluku da na padini Savamale podigne sebi novu rezidenciju, na velikom praznom placu, između današnjih ulica Nemanjine i Gepratove.
„Kada ne mogu da prisvojim sadašnju varoš, onda hoću da je privučem sebi. Oko moga dvora stvoriće se nova varoš i u njoj ću ja naći sve što mi bude potrebno i za našu vojsku i za naše velike narodne skupštine”.
U cilju ostvarenja ovog plana, U okolini dvorCa, izgrađen je veliki broj „narodnih zdanja”, zahvaljujući kojima nastaje novi državno-upravni centar Srbije. Ova Miloševa vizija Beograda održana je i do današnjih dana.
Širenjem grada ka savskoj padini i vračarskom platou, angažovanjem evropskih „indžilira“, koji su uz njegov nadzor izradili prve regulacione planove, Miloš Obrenović je postavio jasne smernice u nastajanju buduće evropske metropole. Obrazovanjem srpskih oficira i inženjera u Evropi i Rusiji, krajem tridesetih godina devetnaestog veka, knez pokazuje visok stepen brige za potomstvo i sveopšti napredak svog naroda.
Za vreme prve vlade kneza Miloša, 1835. godine izgrađene su Đumrukana na Savi, Velika Kasarna u ulici Kneza Miloša i zgrada Sovjeta, 1837. Dvorac u Savamali a 1839. godine i Kneževa (Velika) pivara. Njegovu ideju dalje prati i Aleksandar Karađorđević, te u blizini dvorca podiže 1850. godine Artiljerijsku kasarnu (Šivaru) i Vojnu akademiju. Kasnije Mihailo, za vreme svoje druge vladavine, 1863. godine podiže Vaznesensku crkvu, a knez Milan 1881. godine Narodnu Skupštinu (na mestu današnje palate „Odeon”) i zgradu Glavne Kontrole (današnje Ministarstvo Finansija).
Upravljanje nad varoši Beograd, Miloš je poverio svom rođenom bratu Jevremu, dok je autor regulacionog plana širenja Beograda iz turskog dela ka srpskom delu na Vračarskoj padini, bio bečki inženjer Franc Janke.
MILOŠEV DVORAC
Dvorac kneza Miloša imao je 24 sobe. Ceo dvorski kompleks zaključno sa Amamom i uređenjem parka završen je 1838. godine. Posle dugotrajnih pregovora sa uvaženim inostranim graditeljima, izgradnja dvorca poverena je pančevačkom arhitekti Konstantinu Radotiću. Smatra se da je finalni plan dvorca preradio Franc Janke (1836) po orginalnom projektu Franca Dobija (1835).
Dvorac u Savamali po svojoj arhitekturi, kako piše Nestorović, pripadao je „definitivno evropskom oblikovanju onog doba“. Njegova pravilna osnova, razuđena rizalitima na prednjoj strani i malim krilima na zadnjoj, pripada rešenjima funkcionalne grupe zgrada kakve nalazimo u Beču, Pešti ili drugim gradovima srednje Evrope.
Građen kao kneževa nova rezidencija, dvorac je bio namešten po ondašnjoj poslednjoj evropskoj modi. Ustavobranitelji su naterali Miloša da u junu 1839. godine napusti Srbiju te se knez nikada nije uselio u dvorac.
Vlast preuzima, najstariji sin, Milan, koji se nakon 25 dana, usled bolesti upokojio. Knez Mihailo, mlađi sin, upravljao je Srbijom, u prvom navratu, do 1942. godine, kada su ga pristalice druge dinastije svrgle sa vlasti i na kneževski tron postavile Aleksandra Karađorđevića.
Milošev dvorac je Knez Mihailo 1841. godine ustupio Savetu i Ministarstvu finansija. Posle iseljenja Državnog saveta, u ovoj zgradi je ostalo Ministarstvo finansija sve do Drugog svetskog rata, kada je zgrada porušena prilikom bombardovanja Beograda.
MILOŠEV AMAM
Sazidan je 1838. godine na Savskoj padini, uz dvorac kneza Miloša, namenjen begovima, kako su se u to vreme zvali sinovi, Milan i Mihailo. Knez je polovinom 1837. godine poslao kneginju Ljubicu da izabere mesto za hamam. Sazidan na uzvišenju u nekadašnjem Finansijskom parku, pripada tipu manjih hamama za privatnu upotrebu. Po nameni, obliku i veličini najsličniji mu je bio hamam sagrađen u isto vreme uz Konak kneginje Ljubice.
U hamamu nije bilo bazena, duž zidova u kamenu bila su istesana korita („halvati”) u kojima se kupalo. Svako korito imalo je svoju česmu tako da je voda uvek bila čista. Voda je dolazila u česme iz kružnih kanala koji su opasavali prostorije za kupanje.
Milošev hamam oštećen je u bombardovanju 1941. godine. Od 1954. godine pod zaštitom je države.
