Od najstarijih civilizacija do današnjih dana, knjige su jedan od glavnih izvora znanja i zabave. Uranjanjem u književno delo, čitaoci otkrivaju nove svetove, menjaju način razmišljanja i doživljaja života i svih okolnosti koje ih snalaze.
Ipak, postoje knjige koje su vrednije od drugih. Reč je o jedinstvenim remek-delima književnosti koja su uticala na veliki broj ljudi i bila pravo prosvetljenje. Zbog toga što su pomerile horizont očekivanja čitalaca, ali i stvorile neke nove standarde u umetnosti lepe reči, za ove knjige se zaista može reći da su promenile svet.
Od Biblije preko Ezpovih basni i Šekspirovih drama do Orvelove “1984” i Dnevnika Ane Frank – umetnička dela koja zaslužuju da se nađu na svačijoj listi čitanja danas su dostupna čitaocima širom sveta. Zahvaljujući prevodiocima koji neguju ljubav prema jeziku sa kog prevode (i na koji prevode), imaju prilagođen pristup prevodu i sa puno pažnje prenose ove značajne istine očitane u književnosti – knjige koje su promenile istoriju nastavljaju da menjaju i oplemenjuju ljude.
Izdvojili smo izvanredna uticajna književna dela koja morate pročitati – ako već niste!
Basne – Ezop
Kao pravi biseri antičke grčke književnosti, basne koje se pripisuju pripovedaču Ezopu sačuvale su prepoznatljivu vrednost i univerzalnost, pa su tako aktuelne i u savremenom društvu. Sa moralnom porukom i jasno ispripovedanom pričom, ovi narativi sa životinjama kao glavnim protogonistima imali su dalekosežan uticaj na celokupnu svetsku književnost.
Životne lekcije očitane u kratkim pričama su jednostavne tako da ih može shvatiti i dete. Zbog toga su basne “Dečak koji je vikao vuk” ili “Vuk u ovčjoj koži” podjednako idealne i za čitaoce početnike, kao i za one sa dugim “čitalačkim stažom”.
Umeće ratovanja – Sun Cu
Drevni kineski vojni traktat “Umeće ratovanja”, za koji se veruje da je delo generala i stratega Sun Cua, istinski je promenio vojno razmišljanje i ratne strategije. U trinaest poglavlja objašnjeni su različiti aspekti ratovanja, od špijuniranja do izbegavanja masakra i zločina. Sun Cu je izneo detaljna uputstva kako se vodi bitka, planira opsada ili oružana borba.
S obzirom na to da je rasprava “Umeće ratovanja” donela kvalitetne strategije i taktike, kao i pouke o tome kako nadmudriti protivnika, nesumnjivo je uticala na način na koji se ratovalo na Istoku i Zapadu. Staro 2.000 godina ovo delo predstavlja jedan od najvrednijih primera klasične kineske književnosti.
Biblija
Biblija je najprevođenija i najčešće kupovana knjiga na svetu. Sveto pismo predstavlja izvor nadahnuća i snage milionima ljudi širom sveta koji ispovedaju hrišćansku veru. Ovo jedinstveno delo uticalo je na društvo pre svega preko jezika i literature, ostavljajući dubok trag u kulturi i zakonima. Biblijske priče i u savremenom dobu postavljaju moralne standarde kroz zanimljive i živopisne pripovesti.
Ilijada i Odiseja – Homer
Prema mišljenju književnih teoretičara i istoričara, temelje svetske književnosti treba potražiti upravo u “Ilijadi” i “Odiseji”. Smatra se da su ova dva kapitalna dela starogrčke umetnosti autorski rad slepog pesnika Homera. Epovi nenadmašne lepote, ispevani u heksametru – najpoznatijem antičkom stihu, nisu uticali samo na razvoj književnosti, već i ostalih vidova umetničkog stvaralaštva – slikarstvo, vajarstvo, muziku, film.
U “Ilijadi” je opisan Trojanski rat, zapravo poslednje nedelje pre završetka rata u 24 pevanja. Centralna ličnost speva je Ahilej, najveći grčki junak koji doživljava nepravdu – vrhovni zapovednik Agamemnon mu je oteo robinju Briseidu. Zbog ogromne ljutnje Ahilej se povlači iz borbe što ima ogromne posledice po grčke ratnike i tok rata.
U “Odiseji”, koja na izvestan način predstavlja nastavak “Ilijade”, opisuje se Odisejevo desetogodišnje putovanje kući iz Trojanskog rata. Struktura oba epa, razvoj tema, raznolikost motiva, ali i dragoceni podaci o grčkoj mitologiji i istoriji svrstavaju ih u red najznačajnijih dela ikad napisana.
Kompletno delo Vilijama Šekspira
Vilijam Šekspir se često smatra najvećim engleskim piscem i najvećim dramskim piscem u svetskoj književnosti. Likovi, priče, jezik i rime iz njegovog pera vekovima osvajaju čitaoce širom sveta. Nema sumnje da se savremena kultura i književnost u velikoj meri oslanjaju na šekspirovsku tradiciju. Svedočanstvo nisu samo nebrojena književna dela, već i filmsko i slikarsko stvaralaštvo.
“Romeo i Julija”, “Magbet”, “Kralj Lir”, “Otelo”, “Ričard III” – svako dramsko delo je poput malog univerzuma i neiscrpan izvor inspiracije za generacije umetnika.
Božanstvena komedija – Dante Aligijeri
Možda najznačajnije delo renesansne književnosti i svakako jedna od uticajnijih knjiga jeste “Božanstvena komedija” Dantea Aligijerija. U ovoj poemi se detaljno opisuje putovanje duše kroz carstva zagrobnog života – Pakao, Čistilište i Raj. Ujedno, to je alegorija o duši koja otkriva Boga.
Danteov izvanredni talenat dao je neverovatan pogled na čoveka italijanske renesanse, ali pre svega na srednjovekovnu hrišćansku teologiju i filozofiju. Putujući sa Vergilijem kroz krugove Pakla, on prepoznaje patnje grešnih i nemoralnih posle smrti. Kasnije opisuje put iskupljenja u Čistilištu i rajska naselja kroz koja ga vodi čista duša – njegova prerano preminula Beatriče.
Tema zagrobnog života nije bila nova u književnosti kada je Dante pisao ovo remek-delo. Međutim, neosporno je da je sa “Božanstvenom komedijom” čovečanstvo dobilo jedan nesvakidašnji prikaz fenomena života posle smrti, i to maestralno ispevan. Poput Homerovih spevova, Danteovo životno delo ostavio je (i dalje ostavlja!) veliki uticaj ne samo na književnost, već i na druge umetnosti.
Rat i mir, Lav Nikolajevič Tolstoj
Reprezentativno delo ruskog realizma, neprikosnoven klasik ruske i svetske književnosti, Tolstojev “Rat i mir” sasvim sigurno zaslužuje svoje mesto na listi najuticajnijih dela. Premda je Tolstoj insistirao na tome da “Rat i mir”nije roman već knjiga, nemoguće je govoriti o najznačajnijim romanima a da se ne pomene ovo kapitalno delo.
Opisujući francusku invaziju na Rusiju 1812. godine, Napoleonovu strategiju, te ratne taktike ruskih generala, Tolstoj donosi dragoceno svedočanstvo o jednom vremenu. Međutim, još značajnije od dokumentovanja istorije i epohalnih događaja iz ruske prošlosti jesu oni fragmenti priče koji se bave psihološkim efektima rata na čoveka. Vrednost knjige “Rat i mir” leži i u filozofskim diskusijama, koje se ne tiču samo pitanja rata, već i nekih suštinskih socijalnih tema tog doba – degeneracije aristokratske porodice, problematika vojne birokratije, kriza plemićkog poseda itd.
Dnevnik Ane Frank
Dirljivo, potresno i istinski tragično – ovako se mogu opisati dnevnički zapisi jevrejske devojčice Ane Frank. Kao simbol nevinosti i ranjene mladosti, “Dnevnik Ane Frank” svedoči o jednom teškom i mračnom dobu ljudske civilizacije.
Mlada, naivna i puna nade, Ana Frank beleži o svojim danima skrivanja od nacista u Holandiji, počev od 21. septembra 1942. godine do 1. avgusta 1944. godine, tri dana pre nego što će biti uhapšena. Ove reči i razmišljanja deteta koje je raslo u nezamislivim uslovima predstavljaju pravo nasleđe kasnijim generacijama, ali i podsetnik na Holokaust i surovi pogrom Jevreja u Drugom svetskom ratu. Dnevnik je preveden na više od 70 jezika sveta.
1984 – Džordž Orvel
Distopijski roman britanskog pisca Džordža Orvela je definitivno uticao na modernu kulturu i tokove u književnosti 20. veka. Opisujući život u totalitarnom režimu koji je ljudima oduzeo sva prava, Orvel se poigrava motivima poput cenzure, nadzora i istine. Prema mišljenju mnogih književnih kritičara, nijedna knjiga nije toliko doprinela čovekovom razumevanju ovih tema kao Orvelova “1984”.
Kao potencijalno “politički opasan” roman, zbog svojih direktnih aluzija na staljinistički režim i totalitarističke tendencije Trećeg rajha, u pojedinim zemljama je bio zabranjen. Baveći se kultom ličnosti u liku Velikog brata, Orvel je aludirao na Staljina i Hitlera (na posteru je Veliki brat prikazan sa brkovima). Međutim, iznad svega, roman svedoči o nemoći pojedinca i onemogućenom i osujećenom životu običnog čoveka u jednom diktatorskom društvu.
Po ugledu na Orvelovo stvaralaštvo nastali su brojni romani i filmovi distopije poput “Vrlog novog sveta” Oldusa Hakslija, u kom se posebno sagledava gubitak identiteta pojedinca kroz futuristički tehnološki napredak.
Pored ovih reprezentativnih dela svetske književnosti, popis knjiga koje su promenile istoriju treba da sadrži i neka ne-književna dela poput Platonove filozofske rasprave “Država” ili Darvinovog naučnog rada “Poreklo vrsta”. Uz Bibliju svakako treba pomenuti i najznačajnije svete knjige drugih najvećih religija – Kuran i Toru. Dela koja su donela promene političkih prilika su Makijavelijev “Vladalac” i “Komunistički manifest” Karla Marksa i Fridriha Engelsa.
Koje od ovih knjiga ste već pročitali?
