Monumentalna slika Paje Jovanovića „Krunisanje cara Dušana“ poznata i kao „Proglašenje Dušanovog zakonika“ nakon obimnih radova na konzervaciji i restauraciji od danas je javno izložena u Narodnom muzeju u Beogradu.
Na svečanosti u muzeju, pred brojni novinarima i zvanicama, ponovo je predstavljena Jovanovićeva kompoziciju veličine preko 20 kvadratnih metara koja prikazuje čin krunisanja cara Dušana u Skoplju 1346. godine, a naslikana je kao porudžbina Kraljevine Srbije za potrebe učešća na Svetskoj izložbi u Parizu 1900. godine.
U obraćanju ispred konzervatorskog tima, u kome su Ivana Ivanović, Aleksandar Cvetinović, Nenad Nikitović, Tijana Knežević i Magdalena Droblnjaković, Nataša Ilić je istakla da su ponosni što su dugotrajnim i odgovornim poslom bili u prilici da doprinesu „trajanju remek-dela koje je jedna od simbola nase nacionalne umetnosti i muzeja“.
Iz Narodnog muzeja je ranije navedeno da su na dugotrajnost restauratorskog procesa uticale su pre svega dimenzije slike, ali i sveobuhvatne analize tehnike i slikarskog postupka, koje su mu prethodile.
U saradnji sa Tehnološko-metalurškim i Hemijskim fakultetima u Beogradu, stručnjaci Narodnog muzeja su ispitali mehanička svojstva platna i način pripreme za slikanje, kako bi precizno bio proračunat inovativan način zatezanja slike, prvi put primenjen u Srbiji.
Ilić se, između ostalih, zahvalila inžinjerima Stanku Rodiću i Milovanu Bijelcu što su sa njenim timom „dizajnirali i konstruisali novi inovativni nosilac koji je kod nas prvi put primenje kao podrška jednom monumentalnom delu“.
Iz muzeja je navedeno da je i analitički pristup konzervatora otkrio sasvim originalan, bez primera za poređenje, postupak prepariranja platna koji nam je dopunio znanje o Jovanoviću kao slikrskom tehnologu koji je vešto manipulisao materijalima kako bi postigao likovne vrednosti prema svojoj umetničkoj zamisli i želji naručioca kralja Milana Obrenovića.
U svom obraćanju predsednik Upravnog odbora Narodnog muzeja Darko Tanasković je istakao je da je ponovnim predstavljanjem jedne od „najznačijih slika koje se nalaze u fondovima muzeja“ dat „najbolji i najprimereniji doprinos obeležavanju Dana državnosti Srbije“.
„Tematski,sadržinski, kulturno istorijski ova slika doprinosi uspostavljanju jednog ozbiljno poremećenog kontinuiteta u srpskoj kulturi nacionalnog i istorijskog pamćenja, koje je i danas pod ozbiljnim udarcima, i koje se povija pod nekim događajima koji nemaju nikakve veze sa umetnošću, kulturom i istorijom“, ocenio je Tanasković.
Prema njegovim rečima, „višestruka simbolika današnjeg čina će najboilje doprineti razmevanju veličine naše kulturno-istorijske tradicije i njene stalne savremenosti u svim istorijskim trenucima“.
„Dušanov zakonik je bio izraz pravne misli i prakse koja je u 14. veka prepoznavala ono što je najbolje za državu i narod, a danas imamo praznik Sretenje gde se sećamo da smo 1835. godine bili u duhu moderna evropska država iako nam neki to sporavaju“, naglasio je Tanasković.
Jovanović (1859-1957) je sa velikom studioznošću na slici prikazao 31 istorijska ličnost, pristupivši vizuelnoj rekonstrukciji istorijskog događaja analitično i marljivo, prikupljavši podatke u Beču, Veneciji, Carigradu, Skoplju, Prizrenu i srednjovekovnim manastirima proučavajući odežde, kraljevske ornate i istorijske ličnosti.
Tanasković je podsetio da je slikar radio dve do tri godine na prikupljanju građe iz istorije tog vremena, odlazeći u manastir Gračanica, tada u sastavu Turske, da snima freske fotoaparatom.
„On se naučno-istraživački pripremao za izradu slike. Naravno, ne bi vredelo da nije bio veliki umentik, ali govori u kojoj meri je na najasavremeniji način radio na pripremi za ovu sliku. Danas na najsavremeniji i najstručniji način naši restauratori su sledili put Paje Jovanovića“, rekao je Tanasković.
Prema njegovim rečima, „bez ikakve ideologije, transistorijski i u budućnost posmatrano za srpsku naciju je trenutak ponovnog susreta sa obnovljenom slikom Paje Jovanovića jedan višestruko značajan simboličan i podsticajan događaj“.
Foto: Miloš Tešić/ATA Images
