„Čačanska Rodna“ slogan je grada Čačka koji je proglašen Nacionalnom prestonicom kulture 2023. godine. Predstavljanje najznačajnihih delova programa 2023. godine, koji uključuju novu infrastrukturu i gradske kulturne celine, održano je 12. decembra 2022. u Kulturnom centru Čačka uz prisustvo brojnih predstavnika medija i ličnosti iz kulturnog života Srbije. Okupljenima su se obratili Maja Gojković, potpredsednica vlade i ministarka kulture u Vladi Srbije i Milun Todorović, gradonačelnik Čačka.
„Titula prve nacionalne prestonice kulture istovremeno je priznanje, koje podstiče i jedinstvena prilika za Čačak da entuzijazmom, vizijom i ozbiljnim ulaganjima, napravi suštinski iskorak i bude prepoznat kao nacionalni centar razvoja kulture“, naglasila je ministarka kulture. „Grad pod Jelicom, koji su proslavili Nadežda Petrović, Vladislav Petković Dis, Branko V. Radičević, ali i muzičari Bora Đorđević i Radomir Mihailović Točak, glumica Sonja Savić i mnogi drugi, mesto je u kome se prepliću tradicionalno i moderno. On je i grad košarke, koji je oduvek bio svoj i poseban, i pre svega otvoren prema svima. Uverena sam da će i u 2023. godini biti dobar domaćin i da ćemo zajedno slaviti kulturu i promovisati ono najbolje što Čačak ima“, poručila je ministarka kulture.
Gradonačelnik Čačka, Milun Todorović, poželeo je svima dobrodošlicu i naglasio: “Sledeća godina je 175 godina od prvog čitalaštva u našem gradu, 75 godina od osnivanja kompanije “Sloboda”, 60 godina od “Disovog proleća”, 50 godina od početka izlaska važnog časopisa “Gradac”, 30 godina od Otvorene knjige Balkana, zatim su tu “Krug”, “Umetnost i papir”, sve ono što se baštinilo vekovima i decenijama rekao bih da se implementira i unapređuje u narednoj 2023. godini. Sve ono što su naši prethodnici radili i uradili na nama je da unapredimo, da napravimo postojeće manifestacije važnijim, bitnijim, vidljivijim, a nove mlade talente da podržimo i da im pružimo vetar u leđa i oslonac.”
Idejni koncept „Čačanske Rodne“ zasniva se na vrednostima koje čine ljudi Čačka koji su kroz istoriju formirali kulturni profil grada, mnogobrojnim ličnostima koje su rođenjem, životom i stvaranjem vezane za Čačak. Čačak je poznat kao grad Nadežde Petrović, Vladislava Petkovića Disa, Tanaska Rajića, Sonje Savić, vojvode Stepe, Puriše Đorđevića, Dragana Kićanovića, Željka Obradovića i mnogih drugih značajnih ličnosti iz istorije, kulture i sporta.
„Čačanska Rodna” tokom 2023. godine biće predstavljena kroz četiri podteme koje zajedno stvaraju jednu celinu, tj. sublimiraju kulturni profil grada: „Na Slobodi”, „Na Moravi“, Na raskršću“, „Na kaldrmi”. Svaka od njih na osoben način prikazuje najvažnije elemente tekuće kulturne produkcije, ali i bogatstvo nacionalne i zavičajne baštine.
Celina „Na Slobodi” odnosi se na unapređenje infrastrukture čime će Čačak dobiti jedno potpuno novo lice. Obuhvaćene su Ulica Župana Stracimira, šetalište koje odiše istorijom i trajanjem, rekonstrukcija Ulice Cara Dušana uz prateća parterna uređenja objediniće muzejsko galerijski kompleks postojećih i novih ustanove kulture u jedinstven prostor koji posetiocu pruža priliku da poseti 2 galerijske i 3 muzejske postavke. U planu su, između ostalog, sledeći programi:
- Obezbeđivanje prostora za Stalnu postavku Umetničke galerije “Nadežda Petrović”
- Trg Nadežde Petrović
- Otvaranje Muzeja poezije kao nove bibliotečke celine u okviru Gradske biblioteke u Čačku
- Međunarodni festival ANIMANIMA 2023 – koji promoviše umetnost animacije i predstavlja referentna imena savremene animacije
- Specijalizovana izložba za slepa i slabovida lica u saradnji sa Tiflološkim muzejem iz Zagreba, jedinom ustanovom ovog tipa u regionu
- Dramski komad o Vojvodi Stepi Stepanoviću
- Modna revija kolekcije inspirisane znamenitim ženama Srbije, dizajnerke Slađane Pantović – PS Fashion
Celina „Na Moravi“ obuhvata brojne projekte, među kojima su:
- Muzej košarke, smešten u zgradi najstarijeg Sokolskog doma u Srbiji
- Legat Branka V.Radičevića: preko 3.000 knjiga, mnogobrojnih rukopisa, fotografija, ličnih predmeta, nagrada, umetničkih slika i nameštaja na trajnom čuvanju dato je Čačanskoj biblioteci.
- Volonterski centar – koji ima ulogu da pruži podršku organizatorima kulturnih programa tokom trajanja prestonice, ali i kasnije.
- Sabor frulaša „Oj, Moravo“ koji decenijama afirmiše i popularizuje sviranje na fruli, i lider je u zaštiti muzičkog i folklornog nasleđa srpskog naroda
- Međunarodni festival folklora „EtnoFest“ koji okuplja kulturno-umetnička društva iz Srbije ali i sveta, Kolumbije,Meksika, Amerike, Kine …
Činjenica je da je Čačak, grad u centru Srbije, nekada velika raskrsnica, u jednom trenutku ostao u zapećku, ali zahvaljujući novom auto-putu ponovo je važna raskrsnica . Tema “Na Raskršću” je vezana i za razvoj infrastrukture. Ova celina, između ostalog, obuhvatiće:
- Revitalizaciju Rimskih termi u centru grada i njihovo integrisanje u gradsko šetalište
- Jubilej: 50 godina časopisa „Gradac“, časopisa koji je davno prevazišao lokalne i nacionalne okvire, upisujući se među međunarodno najpoznate naslove periodike koji nastaju u Srbiji.
- “Voz kulture”, koji povezuje Čačak kao prestonicu kulture sa Beogradom kao prestonicom Republike Srbije, i nekoliko gradova, sa Čačkom povezanih železničkom prugom: Čačak-Požega-Užice-Valjevo-Beograd
- Muzički spektakl ROK OPERA – kada će Prestonica kulture ugostiti Hor i Orkestar Opere Srpskog narodnog pozorišta iz Novog Sada i Novosadski Big Bend.
- Sonjin septembar – izložbeno – rezidencijalni program posvećen glumici Sonji Savić
- Koncert klasične muzike na otvorenom i jubilej čačanske muzičke škole
- Kulturna renasansa Ovčar Banje sa fokusom na duhovne sadržaje primerene ” Srpskoj Svetoj Gori”
- DANI FOTOGRAFIJE U SRBIJI – ČAČAK 2023, u potpunosti su posvećeni višestruko nagrađivanom autoru Vojislavu Voju Peštercu, sa samostalnom retrospektivnom izložbom
Celina “Na kaldrmi” posvećena je urbanom životu, ali i sećanju na kulturu i zabavu u starom Čačku, izdavajaju se programi:
- AR vremeplov – prezentovanje istorije grada kroz upotrebu savremene tehnologije
- Čačanski rasadnik – program koji je posvećen poznatim i manje poznatim stvaraocima koji potiču iz Čačka, i priča o njihovim uspesima.
- Pozorišna predstava o Sonji Savić u režiji Andraša Urbana, u saradnji sa Bitef teatrom iz Beograda
- KARUSEL – festival ambijentalne i etno muzike
- Otvaranje etnološke postavke „Gradska Kuća“, u Hadžića, odnosno Virerovoj kući. Ovaj vredan spomenik srpske građanske kulture, predstaviće enterijer građanske kuće sa kraja 19. veka i vredne predmete koji su činili život građanskog Čačka ovog perioda.
- Priča o gastronomiji i seminar o hrani kao nematerijalnom kulturnom nasleđu
- Festival DUK i oslikavanje silosa na ulasku u grad – Dani Urbane kulture u Čačaku
- “Naši Romi”, prezentacija romskog nematerijalnog kulturnog nasleđa – praznik Bibija
- Program: Rakija (stavljena na Uneskovu listu) kao element nematerijalnog kulturnog nasleđa u okviru manifestacije “Smotra najboljih srpskih šljivovica” koju organizuje Institut za voćarstvo iz Čačka
- “Korzo” – zamišljen kao celodnevni multimedijalni program na više lokacija koji je sastavljen iz nekoliko delova u okviru koga će biti predstavljen stari Čačak.
- PRIČA – (Pivo, rok n’ rol i Čačak) Festival domaćih i stranih rok bendova
U 2023. godini Čačak obeležava nekoliko velikih jubileja u vezi sa izuzetno značajnim ličnostima i javnim ustanovama:
- 75 godina od osnivanja industrijskog giganta, Kompanije „ Sloboda “
- 75 godina Međuopštinskog istorijskog Arhiva
- 60 godina Disovog proleća
- 50 godina časopisa „Gradac “
- 30 godina Međunarodnog simpozijuma „Umetnost i papir“
- 150 godina od rođenja naše velike slikarke Nadežde Petrović
Slogan prestonice, „Čačanska Rodna“, inspirisan je imenom posebne sorte šljive koja je nadaleko prepoznatljiv čačanski poljoprivredni proizvod nastao u Institutu za voćarstvo Čačka. Kroz ovaj moto predočena je ideja celog projekta – vizija Grada Čačka kao vekovnog plodnog (rodnog) tla za razvoj kulture, umetnosti, duhovnosti, ali i nauke, privrede, turizma, sporta…
Nosioci projekta “Čačanske Rodne“ su ustanove kulture Grada Čačka: Dom kulture odnosno Kulturni Centar Čačka, Umetnička galerija „ Nadežda Petrović “, Narodni muzej, Gradska biblioteka „Vladislav Petković Dis “, Međuopštinski istorijski Arhiv, Gradsko pozorište, kao i brojna udruženja…
Prestonica kulture Srbije jedan je od najznačajnijih projekata koje je pokrenulo Ministarstvo kulture i informisanja uz podršku Vlade Republike Srbije.
