Gordan Matić, direktor Filmskog centra Srbije, obratio se prisutnoj publici rečima: “Veliko mi je lično i profesionalno zadovoljstvo što će ova knjiga da komunicira sa publikom ne samo u Srbiji, već i van zemlje. Martovski festival je jedan od najvažnijih festivala, a naročito veliki trag je ostavio kod autora iz Hrvatske, Slovenije, i Makedonije, s kojima sam o knjizi razgovarao u prethodnih godinu dana”.
Dejan Dabić, umetnički direktor Martovskog festivala, u svom obraćanju je naglasio: “Svaka filmska studija je dragocena, a pogotovu ova koja u fokusu ima Martovski festival, i to od njegovog osnivanja. Studija Dunje Jelenković je utoliko značajnija što prati pre svega onaj možda najznačajniji segment ove vrste kinematografije – dokumentarni film, koji je prolazio razne mene. Ideološke, od onoga što su bile teme vezane za Prvi i Drugi svetski rat, pa neke prve kritičke filmove u doba Crnog talasa, sve do onih godina kada je prestao da postoji jedinstveni jugoslovenski kulturni i državni prostor, nakon raspada 1991. godine”.
Miroljub Stojanović, urednik izdavačke delatnosti Filmskog centra Srbije, na predstavljanju knjige je rekao: “Reč je o izvanrednoj knjizi koja nema regionalnog pandana. Ona po svojim aspiracijama, sintezi, pronicljivosti, vivisekciji, po svom velikom zamahu, jeste ne samo knjiga regionalnih izazova, već knjiga koja zaista pripada evropskom filmskom prostoru. Radi se o jednoj fantastičnoj celini koja je dugo nastajala.”
Janko Baljak, reditelj i profesor FDU, između ostalog je istakao: “Kontekst ove knjige je ono što je izdvaja od uobičajene literature koja se bavi ne samo festivalima. Istorijska distanca i društveni, ekonomski i politički kontekst je ono što je ovu knjigu izdiglo iznad filmske literature. Ona je postala jedan prilog istoriji Jugoslavije. Ona će biti nezaobilazno štivo u vremenima koja dolaze, i ljudima koji će kroz ovakav kontekst bolje saznati ono što se nama zapravo dešavalo svih ovih godina”.
Dunja Jelenković, autorka knjige, o temi kojom se bavila je rekla: “Mene zanima program festivala, gde film kao takav predstavlja tek jedan od elemenata onoga što je program. A taj program menja i modifukuje svoje potencijalno značenje u skladu sa društvenim, političkim, i drugim kontekstima u kojma je prikazan. Ovom knjigom sam želela da ponudim svoj skromni doprinos već bogatoj literaturi o izgradnji kulture sećanja, o izgradnji identiteta na ovim prostorima, ali pre svega doprinos istoriji i teoriji festivala”.
Prva detaljna kritička studija o jednom od najstarijih festivala u Evropi, knjiga Dunje Jelenković nudi analizu programa Kratkog metra od osnivanja 1954. do zvaničnog završetka njegovog jugoslovenskog perioda 2004. godine, kada se otvara za strane filmove i menja ime u Beogradski festival dokumentarnog i kratkometražnog filma. Tekst ispituje kako festival učestvuje u procesu izgradnje nacionalnog identiteta u dve države rođene iz rata neposredno pre, odnosno tokom njegovog dugog postojanja – socijalističkoj i post-socijalističkoj Jugoslaviji. Budući da publika često dokumentarni film shvata kao verodostojni izraz stvarnosti, a ne kao njeno umetničko tumačenje, knjiga ispituje koje su verzije „stvarnosti“ predstavljane publici u dramatičnim društvenim i političkim okolnostima dvaju razmatranih perioda.
Dr Gzavije Bugarel, istoričar iz Nacionalnog centra za naučna istraživanja (CNRS) u Parizu, o knjizi je napisao: „Dunja Jelenković nas u ovoj knjizi upoznaje s malo poznatim aspektom (post)jugoslovenskih kulturnih politika. Za svoje istraživanje koristila je bogatu i originalnu arhivsku građu. Pažljivo je ispitala način na koji je program festivala, isticanjem određenih tema i marginalizacijom drugih, doprineo procesu izgradnje višenacionalnog jugoslovenskog identiteta, a zatim, od 1991. godine i njegovoj dekonstrukciji u korist srpskog nacionalnog identiteta. Zahvaljujući detaljnoj analizi programa, autorka uspešno pokazuje ne samo kako se, u kontekstu raspada jugoslovenske federacije, selekcija filmova korenito promenila, već i kako dokumentarni filmovi ne odražavaju samo jednu i večnu istinu nego nude njeno posebno tumačenje, u zavisnosti od šireg političkog i kulturnog konteksta“.
Dunja Jelenković (Beograd, 1981) se u svom istraživačkom radu bavi filmskim festivalima i odnosima između (dokumentarne) slike, istorije i kulture sećanja. Doktorirala je na Odeljenju za istoriju kulture Fakulteta Versaj San-Kantan-an-Ivelin (Versailles Saint-Quentin-en-Yvelines) pri Univerzitetu Pariz-Sakle (Paris-Saclay), s doktorskom disertacijom o programskim politikama Festivala jugoslovenskog dokumentarnog i kratkometražnog filma (2017). Objavila je brojne naučne radove o festivalskim i kulturnim praksama u jugoslovenskom, postjugoslovenskom i evropskom kontekstu. Radi na Univerzitetu Ka Foskari (Ca’ Foscari) u Veneciji gde trenutno realizuje istraživački projekat „Kinematografska bitka za Jadran: filmovi, granice i Tršćanska kriza“ (CBA TRIESTE), kao stipendistkinja programa Evropske komisije za istraživanje i inovacije „Marija Kiri“.
Martovski festival – 70. Beogradski festival dokumentarnog i kratkometražnog filma, stalna manifestacija u oblasti kulture od značaja za Grad Beograd, biće održan od 28. marta do 2. aprila 2023. godine u Domu omladine Beograda, koji je organizator i izvršni producent događaja. Jedan od najstarijih filmskih festivala u Evropi i svetu ove godine trajaće 6 dana i biće u znaku velikog jubileja, a publiku očekuje bogat takmičarski i revijalni filmski program, kao i brojni stručni programi za profesionalce i studente, razgovori sa gostima festivala, master-klasovi, tribine, promocije knjiga i drugi prateći sadržaji.
Foto: Miljana Vuković
