Reč je o pozorišnom pretresu koji je posvećen postupcima uzbunjivanja i konceptu radikalne transparentnosti. Priprema se po motivima knjige Readme.txt – svedočanstvu bivše vojne analitičarke koja je svojim potezima promenila našu percepciju imperijalnih ratova i proširila opseg borbe za rodnu pravdu. Ovo je umetnički omaž Čelsi Mening, ujedno i ogled zasnovan na dinamičkoj formi u kojoj publika postaje saučesnica, dok se lokalni odjeci makropolitičkih kretanja traže i izvode u javnom pretresu imerzivnog karaktera.
Osvrt
Godine 2010. kao obaveštajni vojni analitičar, Bredli Mening je obelodanio 720.000 poverljivih dokumenata, te putem Vikiliksa otkrio javnosti kako američka vlada vodi ratove u Avganistanu i Iraku, i kako se tretiraju zarobljenici u zatvorima kao što je Gvantanamo. Uskoro je to i na svojoj koži osetio jer je nakon hapšenja podvrgnut brutalnoj torturi, suočen sa 22 optužbe od kojih je najgora [pomaganje neprijatelju] nosila opasnost od smrtne kazne ili doživotne robije.
Po prvi put u istoriji američkog pravosuđa, sudski proces povodom otkrivanja državnih tajni okončava se presudom od 35 godina zatvora, ali se borba za prepoznavanje istine nastavlja, sada i kroz rodnu tranziciju. Prvog dana nakon izricanja presude, Mening podnosi zahtev za hormonsku terapiju i medicinski tretman koji omogućuje tu tranziciju. Nakon višestrukog odbijanja, pod pritiskom sve glasnijih organizacija civilnog društva, američke vojne institucije popuštaju, te Mening konačno ostvaruje svoje zakonom regulisano pravo. U poslednjem mesecu predsedničkog mandata Barak Obama odlučuje da joj smanji kaznu na sedam, tada već gotovo odsluženih, godina zatvora. Privremeno je puštaju, potom ponovo zatvaraju jer odbija da svedoči pred Velikom porotom protiv Asanža.
Tek u maju 2020. godine, Čelsi Mening konačno izlazi na slobodu. Postaje ujedno i simbol te slobode, kao i istine za koju se bori, jer njeni potezi dobijaju odjek u akcijama drugih uzbunjivača, dok se naša percepcija bliskoistočnih sukoba menja – upravo u veku bezbednosti u kome se pod izgovorom zaštite krše sva ljudska prava i slobode, te se ljudi, pa i čitavi narodi zlostavljaju u službi imperijalnog diktata. Daljim aktivističkim delovanjem i agitacijom, Čelsi Mening postaje snažno uporište u borbi protiv opresije, kao i podrška transrodnim ljudima. Njena životna priča i borba opisani su u knjizi Readme.txt koja je objavljena u oktobru 2022. i polazište je ovog pozorišnog pretresa u kome se pokreće niz pitanja: U kojoj meri znamo o nasilju koje se vrši u službi profita, pod izgovorom liberalizacije? Kakav je naš odnos prema onome što znamo? Da li su uvidi dovoljni za pokretanje akcije? Jesu li ljudi spremni za društvene pomake? Čega bi se odrekli i koliko su voljni da rizikuju?
Polemike koje i danas pokreće Čelsi Mening sve kontroverznijim delovanjem u javnoj sferi, mogu se posmatrati u svetlu koncepta radikalne transparentnosti koji objedinjuje pitanja lične i društvene promene: utemeljene s jedne strane u disonanci u kojoj se nasilje zapadne hegemonije i ratnička ideologija kapitala sučeljava sa ljudskom savešću, a s druge strane u borbi za ostvarivanje transrodnog identiteta, spram militantnog sistema koji utočište ima u patrijarhalnoj patologiji. Ovi procesi su komplementarni, dakako, te samo kada se posmatraju skupa, isprepletani, otkrivaju puteve daljih delovanja, jer se ukrštaju u direktnoj akciji koja je u ovom trenutku možda jedini mogući ishod.
Zašto?
U javnoj sferi lako je primetiti sve viši stepen dešperantnosti, te odustajanja od svake borbe. Dominira aktivistička demoralizacija i različiti vidovi „salonskog” aktivizma, dok opada motivacija za direktne akcije, i poverenje u moguće političke pomake. Kod mladih manjka i informacija, te u odsustvu razumevanja društvene dinamike, ostaju oni indolentni i do krajnosti apolitični. Pokazala su to i dosadašnja istraživanja: čak 85% mladih u Srbiji smatra kako aktivizam nema uticaja na političke procese [KOMS, 2022]. 68% njih kaže da ih politika malo ili nimalo ne zanima, a gotovo 90% ne pripada nijednoj političkoj organizaciji ili pokretu. Po učešću na izborima nema značajnih razlika u odnosu na trendove u Evropi, ali je nivo aktiviteta u nekonvencionalnim oblicima političkog delovanja, kao što su protesti, volonterske ili direktne akcije, manji od 14%, dakle zabrinjavajuće nizak [Demostat, 2019].
Za potreba ovog rada izvedeno je preliminarno istraživanje manjeg obima, i pokazalo se da samo 8 od 73 upitanih studenata/kinja na jednoj beogradskoj akademiji prepoznaje ime Čelsi Mening [<6%], od toga su samo njih troje gledali video „Collateral Murder” i znali da kažu nešto preciznije o njenim postupcima vezanim za uzbunjivanje i borbi za rodnu tranziciju [<3%]. Pritom, studenti umetnosti pripadaju grupi koja otkriva viši stepen emancipacije [recimo, među njima ima znatno više onih koji sebe vide kao deo LGBTQ+ zajednice u odnosu na opštu populaciju], te se ovaj podatak učinio više nego upadljiv.
Razgovari sa ljudima starijih generacija aktivnim u polju društvene i umetničke produkcije, takođe iznenađuju. Malo njih je upućeno u čitav proces i postupke koji su mu prethodili. Kako slučaj Mening nije samo prolazna senzacija ili incident, već predstavlja istorijski pomak obavezujućih ishoda i postavlja značajna pitanja o političkom delovanju u društvu – odlučeno je da se pokrene ova umetnička akcija.
Ovo je pozorišni pretres imerzivnog karaktera, što znači da istraživanje i umetnička akcija nisu zatvorenog tipa već najpre dinamičko-performativnog.
Ko?
Autor/ka: Đorđe Živadinović Grgur i Irena Ristić
Scena, kostim i dizajn: Škart kolektiv
Video: Olga Košarić
Zvuk: Antonio Andrić
Produkcija: Hop.La!
Podrška: Rekonstrukcija Ženski fond, Sekretarijat za kulturu Grada Beograda i Kulturni centar Beograd
Hop.La! je družina osnovana 2005. godine u Beogradu. Svoj veseli naziv duguje mračnoj drami Ernsta Tolera „Hopla, mi živimo!„. Glavna polja zanimanja i delovanja Hop.La! su kolektivne prakse u opsegu performativnih i vizuelnih disciplina, socijalni ogledi i različiti vidovi istraživanja umetnosti. Svoje programe Hop.La! ostvaruje kroz saradnju sa mrežama, organizacijama i institucijama kulture u zemlji i van nje, kako u domenu umetničkih produkcija tako i kroz intervencije fokusirane na promenu kulturnih, obrazovnih i društvenih modela.
Galerija Podroom KCB, Trg Republike 5/-1
25, 26. i 27. avgust u 20 sati
Ulaz je slobodan, potrebna je prijava unapred putem VEZE
