Ferdinand-Magellan

Na današnji dan – 28. novembar

1520 – Portugalski moreplovac Fernando Magelan uplovio je uPacifik, prošavši iz Atlatskog okeana kroz moreuz koji sada nosi njegovo ime.

1632 – Rođen je francuski kompozitor italijanskog porekla ŽanBatist Lili (Jean Baptiste Lully), tvorac klasične francuske opere, s baletom, horovima, arijama i scenskim efektima. S Molijerom (Moliere)

je stvorio novu dramsko-muzičku vrstu – comedie ballet. Bio je glavna ličnost muzičkog života na dvoru Luja XIV i celog Pariza. Pripisuje mu se prva upotreba palice za dirigovanje.

1757 – Rođen je engleski slikar, bakrorezac i pisac VilijamBlejk (William Blake), pesnik intuicije i mašte. Književnu slavu stekao je zbirkama pesama „Pesme iskustva“ i „Pesme nevinosti“, a kao slikar poznat je po 21 ilustraciji za „Knjigu o Jovu“ i ilustracijama Čoserovih „Kanterberijskih priča“. Njegova poezija postala je poznata i cenjena tek krajem XIX veka i znatno je uticala na brojn pesnike, posebno nadrealiste.

1820 – Rođen je nemački filozof Fridrih Engels (Friedrić),jedan od osnivača naučnog socijalizma i najbliži saradnik Karla Marksa (Marx). Osnovne postavke materijalističkog poimanja sveta izložio je u delu „Anti-Diring“, a u saradnji s Marksom napisao je „Nemačku ideologiju“ i „Manifest komunističke partije“.

1821 – Panama je proglasila nezavisnost od Španije i pridružilase Kolumbiji.

1829 – Rođen je ruski klavirski virtuoz i kompozitor Anton Grigorjevič Rubinštajn, osnivač Konzervatorijuma u Petrogradu. Pripadao je tzv. kosmopolitskom pravcu, nasuprot „Velikoj petorici“. Komponovao je opere, klavirske kompozicije, solo pesme.

Povezana vest:  NA DANAŠNJI DAN, 16. novembar

1830 – U Beogradu na Tašmajdanu u prisustvu kneza Miloša i beogradskog paše svečano je pročitan hatišerif turskog sultana Mahmuda II o autonomiji Srbije. Turci su nakon toga prodali svoja imanja Srbima i napustili Beograd.

1858 – Na zahtev opozicionih vođa obrenovićevaca i liberal u kneževini Srbiji je sazvana skupština, prva u parlamentarnoj istoriji Srbije koja je sazvana na osnovu posebno usvojenog zakona. Ranije skupštine zasnivale su se na običajnom pravu. Svetoandrejska skupština čije je zasedanje počelo 30. decembra izvršila je smenu dinastija u Srbiji – zbačen je Aleksandar Karađorđević, a na srpski presto je vraćen Miloš Obrenović.

1878 – Umro je Đura Jakšić, najveći liričar srpskogromantizma I jedan od najdarovitijih slikara 19. veka. Pored poezije, koja je najvrednija u njegovom književnom opusu, pisao je pripovetke I herojske poeme („Na Liparu“, „Ponoć“, „Padajte braćo“, „Otadžbina“, „Seoba Srbalja“ „Stanoje Glavaš“).

1905 – Irski političar Artur Grifit (Arthur Griffith) osnovao jeu Dablinu partiju Šin fejn, koja je okupila pobornike irske nezavisnosti od Velike Britanije.

1907 – Rođen je Alberto Moravija (Moravia), jedan odnajistaknutijih I najplodnijih italijanskih književnika 20. veka. Autor „Ćoćare“, „Rimljanke“, „Rimskih priča“, slavu je stekao već prvim romanom „Ravnodušni ljudi“ (1929).

1912 – Nakon 400 godina turske vladavine Albanija je proglasila nezavisnost, koja je priznata na konferenciji ambasadora velikih sila u Londonu 20. decembra i Londonskim ugovorom o miru 30. maja 1913. U mestu Valona formirana je prva privremena vlada.

Povezana vest:  Na današnji dan 7. april

1919 – Nensi Estor (Nancy Astor) je kao prva žena izabrana ubritanski parlament.

1920 – U Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca održani su prviizbori za Ustavotvornu skupštinu. Najviše glasova dobili su demokrate osvojivši 92 od 419 mandata i radikali sa 91 mandatom, a iznenađenje su priredili komunisti sa 50 poslaničkih mesta. Žene, vojnici I oficiri, kao i pripadnici nacionalnih manjina, nisu imali pravo glasa.

1943 – U Teheranu je počela konferencija predsednika SADRuzvelta (Roosevelt), britanskog premijera Čerčila (Churchill) i sovjetskog lidera Staljina na kojoj je razmatrano dalje vođenje rata s Nemačkom i posleratno uređenje Evrope.

1945 – Umro je američki teniser i političar Dvajt Dejvis (Dwight Davis), koji je 1900. osnovao tenisko takmičenje nacija „Dejvis kup“. Bio je i američki ministar rata od 1925. do 1929. i generalni guverner SAD na Filipinima od 1929. do 1932.

1950 – U Beogradu je osnovan Muzej pozorišne umetnosti Srbije.

1971 – Pripadnici palestinske terorističke organizacije „Crni septembar“ ubili su jordanskog premijera Vasfi Tela (Wasfi Tell) u Kairu, gde je doputovao radi učešća na Arapskoj konferenciji.

1975 – Fretilin (Revolucionarni front za nezavisnost IstočnogTimora) proglasio je nezavisnost od Indonezije i osnivanje Demokratske republike Istočni Timor.

Povezana vest:  Na današnji dan - 27. novembar

1979 – Novozelanđanski avion „DC-10“ je udario u planinu Erebusna Antarktiku. Poginulo je svih 257 putnika i članova posade.

1994 – Norvežani su na referendumu odbili da se priključeEvropskoj uniji.

1996 – General Ratko Mladić, protiv koga je Međunarodni sud zaratne zločine podigao optužnicu 25. jula 1995, formalno je smenjen s mesta komandanta Glavnog štaba Vojske Republike Srpske. Mladić je na tom mestu bio od 12. maja 1992.

2000 – Holandski parlament je odobrio zakon kojim se dopušta eutanazija i samoubistvo uz pomoć lekara. Time je Holandija postala prva zemlja koja je legalizovala takvu praksu.

2001 – Stotine zarobljenih boraca al Kaide umrlo je u Avganistanunakon što je Severna alijansa na kraju krvave pobune, preuzela kontrolu nad tvrđavom blizu Mazara-i-Šarifa.

2010 – Listovi Njujork tajms, Gardijan, Mond, Špigel i el Paisobjavili su na svojim internet sajtovima hiljade poverljivih dokumenata američkih tajnih službi, pisanih izrazito „nediplomatskim

jezikom“ iz kojih se vide stavovi Vašingtona o brojnim svetskim liderima, što je izazvalo oštru reakciju Bele kuće i Pentagona I burne reakcije širom sveta. Tekstovi su preneti sa Internet sajta Vikiliks čiji je osnivač australijski državljanin Džulijan Asanž.

2011 – Umro je Ante Marković, poslednji premijer bivše Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije (SFRJ).