Tokom 2018. godine, premijerno je prikazano više filmova čiji je nastanak ključno ili posredno pomogao Filmski centar Srbije. S ponosom ističemo najvažnije trenutke srpskog filma u godini koja se bliži kraju:
Konkursi Filmskog centra Srbije
Tokom 2018. godine Filmski centar Srbije raspisao je ukupno 27 konkursa, u okviru kojih je podržano 17 dugometražnih igranih filmova i 21 dugometražni dokumentarni film. Podržano je i 29 kratkih igranih projekata, uključujući studentske i eksperimentalne filmove, baš kao i 12 projekata za kratke dokumentarne filmove.
Dodeljena su i sredstva po konkursu zа finаnsirаnje i sufinаnsirаnje projekаtа u kinemаtogrаfiji zа 2018. godinu u kаtegoriji preddigitаlizаcijа i digitаlizаcijа bioskopа. Ciljevi ovog konkursa su bili stvaranje materiјalno-tehničkih uslova za digitalizaciјu bioskopa, odnosno, svih neophodnih priprema za ugradnju Digital Cinema proјekcione opreme. Tokom 2018. godinje, a u okviru Konkursa za preddigitаlizаciju i digitаlizаciju bioskopa, podržano je 20 korisnika.
Filmski centar Srbije će i u godini pred nama nastaviti sa kontuiniranom konkursnom politikom na polju sufinansiranja proizvodnje filmskog stvraralaštva u našoj zemlji. Tokom 2019. će biti raspisano 27 konkursa, a tu su sada i dve nove konkursne kategorije – konkurs za debitantske dugometražne filmove i konkurs za dugometražne igrane filmove za decu i omladinu.
Povratak publike u bioskope
Svečana beogradska premijera filma Južni vetar održana je 23. oktobra 2018, nakon čega je film ušao u redovnu distribuciju u Srbiji i Bosni i Hercegovani. Za manje od sedam dana, film Miloša Avramovića je pogledalo 100.000 gledalaca, a ta brojka je tokom novembra i decembra porasla na impresivnih 700.000 prodatih ulaznica, što je Južni vetar učinilo jednim od najgledanijih srpskih filmova XXI veka. Južni vetar je osvojio nagrade na festivalima u Nišu (gran-pri „Naisa“ za Miloša Bikovića, nagrada „Milorad Mandić Manda“ za Srđana Todorovića, nagrada za najboljeg debitanta za Luku Grbića i nagrada za sporednu ulogu za Miodraga Radonjića), LIFFE u Leskovcu (nagrada „Zlatni lešnik“ za najbolju mušku ulogu za Dragana Bjelogrlića i nagrada za najbolju produkciju), u Tuzli (za najbolju produkciju), na prvom Valter festu u Mladenovcu (nagrade za najbolji film i za najbolju mušku ulogu – Miloš Biković), na Mostarskom filmskom festivalu – Festivalu filmske glume (nagrade za glumačke kreacije Nebojše Glogovca i Srđana Žike Todorovića)… Miloš Biković je za ulogu Petra Maraša nagrađen i u irskom gradu Kilkenu (Subtitle Spotlight European Film Festival).
Ovome treba dodati da je debitantski film Petra Ristovskog, Kralj Petar I, za prve dve nedelje prikazivanja pogledalo 100.000 gledalaca. Nastanak oba blokbastera finansijski je pomogao Filmski centar Srbije.
Uspesi filmova na festivalima: Kan-Berlin-Venecija
Srpski filmovi i koprodukcije su tokom 2018. prikazani na tri najznačajnija svetska filmska festivala. Premijera Tereta, dugometražnog igranog prvenca scenariste i reditelja Ognjena Glavonića, odigrala se u sklopu programa „Petnaest dana autora“ prestižnog Filmskog festivala u Kanu, nakon čega je ovaj film nastavio bogat festivalski život. Teret je u Sarajevu poneo „Srce Sarajeva“ za najbolju mušku ulogu (Leon Lučev), dok je Glavonić nagrađen za režiju na festivalu u Krakovu. Osim toga, film je osvojio odličja i na festivalima „Na kraju sveta“ na dalekom istoku Rusije (specijalna nagrada žirija), Međunarodnom filmskom festivalu „Pritajeni tigar, skriveni zmaj“ u Kini (nagrada „Roberto Roselini“ koja se dodeljuje najboljem reditelju), Međunarodnom filmskom festivalu „Listapad“ u Belorusiji (najbolji scenario), Filmskom festivalu istočnoevropskog filma u Kotbusu, u Nemačkoj (specijalno priznanje žirija i nagrada žirija kritike FIPRESCI za najbolji film), Međunarodnom filmskom festivalu u Malatiji, u Turskoj (nagrada „Kristalna kajsija“ za najbolji film), Zagrebačkom filmskom festivalu (nagrada „Zlatna kolica“ za najbolji dugometražni film), Međunarodnom filmskom festivalu u Marakešu (najbolja režija)… Tokom jeseni i zime 2018. Teret je bila u prilici da pogleda i publika na festivalima u Stokholmu, Ljubljani, Minsku, Londonu, kao i u Rumuniji, Irskoj, Turskoj, Austriji, Indiji, Poljskoj, Belorusiji… Usledio je i poziv za učešće na Međunarodnom festivalu u Roterdamu, a u okviru programske celine „Svetla budućnost (Bright Future). Prava za prikazivanja otkupljena su za tržišta Amerike, Francuske, Kine, Španije, bivše Jugoslavije, Centralne i Istočne Evrope (za ovo je zadužen HBO TV). Srpska publika je Teret po prvi put mogla da pogleda krajem novembra 2018, na 24. Festivalu autorskog filma u Beogradu (gde je i nagrađen gran-prijem, nagradom „Aleksandar Saša Petrović“ za najbolji film), a početkom decembra je usledila i redovna bioskopska distribucija u Dvorani Kulturnog centra Beograda.
Neputovanja, kratki animirani film Ane Nedeljković i Nikole Majdaka mlađeg, premijerno je prikazan na Filmskom festivalu u Berlinu, Neputovanja, srpsko-slovačka koprodukcija, nastala i uz podršku Filmskog centra Srbije, višestruko je nagrađivano delo. Ovaj kratki animirani film premijerno je prikazan na Berlinskom filmskom festivalu, a na Martovskom festivalu osvojio je gran-pri u kategoriji animiranog filma. Film je prikazan na brojnim drugim festivalima među kojima su Anesi, Animafest Zagreb i Sarajevo film festival, a našao se i u zvaničnom programu čuvenog Sandens festivala, koji će biti održan od 24. januara do 3. februara 2019. Osim toga, Neputovanja su, na konto tako bogatog i obimnog festivalskog pohoda, ispunila zadate formalne uslove za eventualnu nominaciju za Oskara.
U zvaničnoj konkurenciji Berlinskog festivala prikazan je i dugometražni igrani film Dovlatov Alekseja Germana mlađeg, manjinska srpska koprodukcija. Zahvaljujući glavnoj ulozi u Dovlatovu, srpski glumac Milan Marić odabran je da bude deo postave „Zvezda u usponu“ predstojećeg izdanja Filmskog festivala u Berlinu.
Srpsko-crnogorski film Ti imaš noć Ivana Salatića, prikazan je u okviru „Nedelje kritike“ na Filmskom festivalu u Veneciji. Debi Ivana Salatića je, zajedno sa Teretom, pobednik Festivala autorskog filma. U Veneciji je, u okviru selekcije „Horizonti“, prikazan i kratki igrani film Strano telo mladog srpskog reditelja Dušana Zorića.
Još uspeha igranog filma
Film Zlogonje Raška Miljkovića premijerno je prikazan u okviru zvaničnog programa 20. festivala TIFF Kids u Torontu. Zlogonje su u Torontu osvojile nagradu Žirija mladih (TIFF Young People’s Jury Awards). Početkom juna, na 58. Međunarodnom festivalu filmova za decu i mlade u Zlinu, u Češkoj, Silma Mahmuti i Mihajlo Milavić dobili su nagradu „Zlatna papuča“ za najbolje decu-glumce. Film je prikazan i nagrađen u Prištini, Herceg Novom, Harkovu, Riju, Poznanju, Nju Delhiju… Prvenac reditelja Raška Miljkovića pozvan je i biće prikazan i na Sandensu, najprestižnijem svetskom festivalu nezavisnog filma, a u okviru programske celine „Klinci“ („Kids“). Zlogonje su stigle na reperotar bioskopa u Srbiji 27. septembra 2018. godine.
Naučnofantastični film Ederlezi Rising Lazara Bodrože imao je premijeru na Festu početkom 2018. godune, u selekciji „Srpski film“. Tom prilikom je osvojio nagradu „Beogradski pobednik“ za najbolji film, kao i nagrade za režiju, glavnu mušku (Sebastijan Kavaca) i glavnu žensku ulogu (Stoja). Van granica Srbije film je prvi put prikazan na 37. Međunarodnom festivalu u Briselu. Festivali i nagrade su se zatim ređali, uključujući nagradu „Cineplexx“ za film s najvećim komercijalnim potencijalom (Let’s CEE, Austrija), nagradu žirija mladih kritičara (Međunarodnu filmski festival „Zerkalo“, Rusija), nagradu za najboljeg reditelja (Kranjska Gora film festival, Slovenija), nagradu za najbolju fotografiju (Phenomena Fest, Brazil)… Ederlezi Rising prikazan je i na festivalima Siđes (Španija), Trieste Science+Fiction (Italija), Fantaspoa (Brazil), Rejndens (Velika Britanija), Kotbus (Nemačka), Varšava (Poljska)… Film u Severnoj Americi distribuira Grindstone Enterntainment kao naslov iz ponude Lionsgate Home Entertainmenta. Prava za distribuciju otkupljena su za teritoriju Hong Konga, Tajvana, Japana i Južne Koreje.
Film Banditi u potrazi za mamom Koste Ristića je takođe premijerno prikazan na Festu, na kome je višestruko nagrađen – dečak Kristijan Garip je za svoju ulogu dobio nagradu za najbolji debi, a film je osvojio nagradu žirija i nagradu ,,Milutin Čolić“ koju dodeljuje list „Politika“. Na Sarajevskom filmskom festivalu upriličena je specijalna projekcija ovog filma u sklopu programa studentskih filmova. Banditi su prikazani i u Kotbusu (programska celina „Spektrum“), dok je redovna bioskopska distribucija u Srbiji počela 8. novembra 2018. godine.
Početkom 2018. godine, takođe zahvaljujući učešću na propisanim i refrentnim svetskim festivalima i nagradama, kandsko-srpski kratki igrani film Flafi (Fluffy) Milice Filipovski ispunio je neophodne uslove za nominaciju za Oskara u kategoriji kratkometražnih ostvarenja. Tokom 2018. godine, uspešan festivalski život su nastavili i filmovi proizvedeni u 2017. godini, a među njima Rekvijem za gospođu J, Horizonti, Loop, Kamen u ruci…
Uspesi dokumentarnog filma
Srpski dokumentaristi su takođe imali uspešnu godinu. Dugometražni dokumentarni film Andrijane Stojković Vongar imao je međunarodnu premijeru u takmičarskom programu najznačajnijeg i najvećeg festivala dokumentarnog filma na svetu, festivalu IDFA u Amsterdamu. Domaću premijeru ovaj film je imao 1. aprila 2018. na 65. Martovskom festivalu u Beogradu, gde je osvojio gran-pri za najbolji dokumentarni film duži od 50 minuta.
Dugometražni dokumentarni film 4 godine u 10 minuta Mladena Kovačevića je nakon svetske premijere i nagrade na filmskom festivalu Visions du Reel u Nionu (posebno priznanje žirija) prikazan i na velikom broju drugih festivala širom sveta, uključujući pomenuti Međunarodni festival dokumentarnog filma u Amsterdamu (i to u selekciji koja prikazuje najzapaženije filmove sa svih drugih festivala tokom tekuće godine), kao i Hot doks u Torontu, najprestižnijem festivalu dokumentarnog filma u Severnoj Americi. Kovačevićev novi film je i dobitnik nagrade za najbolji srpski dokumentarni film na ovogodišnjem Međunarodnom festivalu dokumentarnog filma Beldocs.
Od ovogodišnjih dugometražnih dokumentarnih ostavrenja treba izdvojiti i filmove Taurunum Boy Jelene Maksimović i Dušana Grubina (nagradu za postprodukciju švajcarskog fonda „Visions sud est“, učešće na Filmskom festivalu u Torinu) i Okupirani bioskop Senke Domanović (prikazan, između ostalog i na Sarajevskom filmskom festivalu, a tu je i posebna nagrada direktora festivala Beldocs). Tu su i filmovi Najlepša zemlja na svetu Želimira Žilnika i Speleonaut Sonje Đekić, oba u Srbiji premijerno prikazana na Festivalu autorskog filma krajem jeseni za nama. Pre toga, Žilnikovo novo ostvarenje prikazano je na festivalu u Mar de Platu u Argentini, kao i na festivalu Doclisboa, gde je premijerno prikazan i dokumentarno-eksperimentalni film Centar autora Ivana Markovića – ovo srpsko-nemačko ostvarenje odabrano je za program „Nove vizije“ (New Visions).
Eksperimentalna kratkometražna doku-animacija Muzičke traume Miloša Tomića prikazana je na tridesetak festivala, uključujući festivale u Zagrebu, Amsterdamu i Bristolu, a nagrađena je osam puta. Ovaj film se našao i među pet najboljih kratkih animiranih filmova po oceni žirija Evropskih nagrada za animaciju. Na planu animiranog filma uspešan festivalski život imao je i ima kratki animirani film Eho Koste Rakićevića i Boriše Simovića.
Tokom 2018. godine, uspešan festivalski život su nastavili i filmovi proizvedeni u 2017. godini, a među njima Druga strana svega, Kada dođu svinje, Slatko od ništa, Isti, Ljubav… Dokumentarni film Mile Turajlić Druga strana svega osvojio je nagradu za najbolji scenario na godišnjoj dodeli nagrada Međunarodnog udruženja dokumentarista (IDA) u Los Anđelesu. Film Druga strana svega je uvršten na Njujorkerovu listu najboljih filmova 2018. Podsećamo… Ostvarenje Mile Turajlić je prošle godine u Amsterdamu osvojilo je nagradu za najbolji dugometražni dokumentarni film na jednom od najznačajnijih i najprestižnijih festivala dokumentarnog filma u svetu – IDFA.
Od aktivnosti treba istići i to da su tokom 2018. godine održane i nedelje srpskog filma u Kini, Iranu i na Kubi, naravno uz pomoć i podršku Filmskog centra Srbije.
Eurimages
Eurimages, fond Saveta Evrope za potporu filmu, na sesiji održanoj u decembru ove godine, podržao je projekat srpskog filma Nebesa, novog dugometražnog igranog filma reditelja Srđana Dragojevića. Srbiju je na pomenutom zasedanju Eurimagesa predstavljao Boban Jevtić, direktor Filmskog centra Srbije, a Dragojevićeva Nebesa dobila su podršku u iznosu od 320 hiljada evra. Samo u poslednjih godinu dana, posle Oca Srdana Golubovića (240 hiljada evra), te projekta novog dokumentarnog filma Dosije Labudović Mile Turajlić (90 hiljada evra) i Strahinje Stefana Arsenijevića (200 hiljada evra), ovo je već ćetvrti većinski srpski filmski projekat koji je, nakon podrške FCS-a, izborio i podršku fonda Eurimages.
MEDIA Kreativna Evropa
Srbija je ostvarila opipljive uspehe putem programa MEDIA Kreativna Evropa, a zahvaljujući kojem je prihodovala ukupno 676.939 evra. U kategoriji razvoja filma podržano je ukupno sedam projekata (Mrak Dušana Milića, Mraz Pavla Vučkovića, U slavu ljubavi ,Tamare Drakulić, Mit o pravom čoveku, Milice Lee Filipovski, Tetke, Biljane Tutorov, Žal, Koste Đorđevića i Bio dvaput jedan kralj, projekat dugometražnog animiranog filma reditelja Vojina Vasovića). MEDIA je podržala festivale Beldocs, Festival evropskog filma Palić i Slobodna zona. Vredi istaći i da je jedanaest bioskopa u Srbiji, koji su deo mreže Europa Cinemas, u 2018. dobilo ukupno 74.909 evra za evropski program realizovan u 2017. godini. Uspešni su bili i distributeri iz Srbije koji su kroz selektivnu i аutomаtsku podršku dobili sredstvа zа distribuciju evropskih filmovа u nаšim bioskopimа.
Povraćaj kvalifikovanih troškova ostvarenih u RS saglasno Uredbi o podsticajima
U februaru 2018. godine povećan je podsticaj sa 20% na 25% povraćaja kvalifikovanih troškova ostvarenih u Republici Srbiji. Tokom 2018. godine prijavljeno je 65 projekata produkcija koje će celini ili delimično biti snimljene u Srbiji (poziv je još uvek otvoren, tako da ovo nije konačna cifra). Do sada su tokom kalendarske 2018. godine produkcije filmova saglano Uredbi o podsticajima na teritoriji Srbije potrošile oko 3,4 milijarde dinara (oko 30 miliona evra). Ministarstvo privrede je isplatilo sredstva po Uredbi, dok je FCS zadužen za administrativno-tehničke poslove potrebne za funkcionisanje Komisije za podsticaj.
Izdavačka delatnost
Ovo je bila jedna od najuspešnihih godina u istoriji izdavačke delatnosti Filmskog centra Srbije, a pod vođstvom urednika Miroljuba Stojanovića. Knjiga „Kritički vodič kroz srpski film, 2000-2017“, autora Đorđe Bajića, Zorana Jankovića i Ivana Velisavljevića, predstavljena je premijerno na 46. Festu, a nedugo nakon toga je doživela i drugo izdanje. Treba izdvojiti i knjige „Praktična dramaturgija“ Zuzane Gindl-Tatarove, „Češka škola u raljama soc-neorealizma“ Milomira Mikana Marinovića, „Portreti: 24 sličice u sekundi (eseji o jugoslovenskom filmu)“ Sđana Vučinića, „Nemrtvi: Teorije filma o zombijima“ Florijana Krautkremera, Mihaela Firsta i Serjoše Vimera… Krajem godine objavljena je i luksuzna monografija „Milena Dravić, ili Ključ snova“, koju je priradila Anita Panić, a koju je FCS objavio u saradnji sa Službenim glasnikom. Prodaja na štandu Filmskog centra Srbije na Međunarodnom sajmu knjiga ove godine bila je rekordna, a u pripremi je već nekoliko novih izdanja za 2019. godinu, uključujući „Estetiku avangardnog i eksperimentalnog filma“ Ivane Kronje i luksuznu knjigu na engleskom jeziku „Najbolji srpski filmovi XXI veka“.
