U petak, 8. septembra 2023. otvorena je izložba fotografija „Krivo srastanje“ autora Ivana Posaveca i Milisava Mije Vesovića u Salonu Muzeja savremene umetnosti u Beogradu. Kustoskinja izložbe je Leila Topić, viša kustoskinja Muzeja suvremene umjetnosti u Zagrebu, a kustoskinja – koordinatorka izložbe za MSUB je Una Popović.
Marijana Kolarić, direktorka MSUB, na otvaranju se zahvalila koleginici Leili Topić na izložbi koja je proizvod saradnje Muzeja savremene umetnosti u Beogradu i Muzeja suvremene umjetnosti u Zagrebu, zvanično započete predstavljanjem izložbe Goranke Matić „Iskustvo u gužvi” u MSU Zagreb septembra i oktobra 2022. godine. „Ovo je saradnja između naša dva muzeja posle mnogo godina. U pitanju je za sada samo razmena naših programa, ali nadam se da ćemo u budućnosti imati ovakvih saradnji mnogo više, a možda čak i ostvariti neke zajedničke projekte“, zaključila je Marijana Kolarić.
Leila Topić, kustoskinja izložbe, o nastanku ove kolekcije fotografija je rekla: „Izložba koja je pred nama je dio fundusa Muzeja savremene umjetnosti zahvaljujući jednom izvrsnom kustosu, Davoru Matičeviću, koji je već 80-ih prepoznao da je riječ ne o supkulturnom pokretu poletovske fotografije, nego o novom načinu promatranja svijeta i života, i novom načinu izražavanja kroz tekst i fotografije. Upravo stoga, zahvaljujući njegovom vizionarstvu imamo ove fotografije u našoj zbirci“.
Leila Topić se osvrnula i na istoriju Poleta, odnosno uređivačke politike koja je zaslužna za izložene fotografije: „Kada je 1978. došao novi zamjenik urednika Denis Kuljiš, rekao je da ne želi bilten za omladinske aktiviste i aktivistice, nego da želi novu, pravu novinu, koja bi progovarala o stvarnim problemima, o imidžu mladih, o seksualnosti. Upravo je to bio okidač koji je promjenio svjest kako nešto promatramo. Stoga su ove fotografije možda nama danas na neki način i sporne, izazovne, možda i zanimljive, melanholične. No u svakom slučaju poseduju stanovitu umjetničku vrijednost“.
U subotu, 9. septembra, biće organizovano i javno vođenje kroz izložbu koje će voditi Leila Topić i Una Popović.
Izložba „Krivo srastanje“ rezultat je saradnje i razmene programa između beogradskog i zagrebačkog Muzeja savremene umetnosti, zvanično započetih predstavljanjem izložbe Goranke Matić „Iskustvo u gužvi” u MSU Zagreb septembra i oktobra 2022. godine.
Na izložbi je predstavljen izbor fotografija Ivana Posaveca i Milisava Mije Vesovića (HR) iz Zbirke Muzeja suvremene umjetnosti Zagreb koje danas interpretiramo analitičkim alatima nastalim zahvaljujući prožimanju umetnosti i popularne kulture. Fotografije realizovane jezikom popularne kulture možemo sagledati kao oblik otpora dominantnim modelima koji se učitavaju s razvojem takozvane omladinske kulture kasnih sedamdesetih i ranih osamdesetih godina prošloga veka.
Većina izloženih fotografija datira iz razdoblja zrelog socijalizma a objavljene su ili su nastale za potrebe reprodukovanja u Poletu ili Studentskom listu, najpopularnijim izdanjima omladinske štampe u Hrvatskoj za vreme SFRJ. Sve do kraja osamdesetih godina, kada su naprasno nestala, to su bila inovativna i neretko subverzivna glasila u pogledu različitih vidova studentskih pokreta, životnih stilova, seksualnosti, studentske i radničke svakodnevice ili levičarske kritike sistema.
Reč je o uglavnom reportažnim, urbanim fotografijama kojima su Posavec i Vesović upražnjavali Bresonov (Henri Cartier-Bresson) pojam odlučujućeg trenutka: interpretirali su događaje ili novinarske pripovesti uslovljene praktičnim ograničenjima poput kratkog vremenskog roka ili uredničkih kriterijuma, ne pribegavajući pritom konvencionalnoj fotografiji tipičnoj za dnevne novine.
Od 1978, kada hrvatski konceptualni umetnik Goran Trbuljak postaje grafički urednik i urednik fotografije u Poletu, fotografija dobija sasvim novu funkciju te zauzima čitavu jednu stranicu ili dve. Urednik nastoji da poštuje orijentaciju kadra fotografa i podstiče aktivno uključivanje foto-reportera u stvaranje novina. Iako su fotografske teme naručene, vizuelna rešenja su osobena i karakteristična za svakog autora.
Brojni autori poput Andrije Zelmanovića, Šime Strikomana, Nina Semialjca, Gorana Pavelića, Ivana Posaveca, Dražena Kalenića, Milisava Vesovića, Fedora Vučemilovića ili dua Bachrach & Krištofić s početka su „krivo srasli” u odnosu na uslove u kojima su započeli svoju umetničku karijeru, da bi danas, u kontekstu lažno slobodnog i vizuelno i kulturno osiromašenog društva, jedva prepoznali vlastito delo ili njegovo nasleđe. Znači li to da govorimo o višestrukim lomovima i „krivim srastanjima” u relaciji sa savremenošću?
Izložba tematizuje fenomen fotografije, poput popularno nazvane „poletovske”, koja je osamdesetih godina odigrala važnu ulogu na široj kulturnoj sceni bivše Jugoslavije. Prekoračivši zadate granice reportažne ili dokumentarne fotografije, novi senzibilitet u fotografiji postao je na kraju lokalni fenomen, a opusi mnogih autora danas i deo muzealizovane umetničke prakse.
Kustoskinja izložbe Leila Topić navodi kako je, razmišljajući o fotografijama Posaveca i Vesovića, gotovo nesvesno za naziv izložbe odabrala pesmu muzičke grupe „Azra” Krivo srastanje sa istoimenog albuma iz 1984. godine. Na naslovnoj strani albuma, koju potpisuje zagrebački dizajnerski tandem Greiner & Kropilak, prikazana je crno-bela fotografija radnika pri izlasku iz fabrike, vizuelno bliska motivima s Posavčevih fotografija. Promišljajući pojam krivog srastanja, Leila Topić opaža da su radnici nestali s povlašćenih mesta u medijskoj reprezentaciji upravo kao i foto-reporteri, odnosno foto-reportaže. Stoga, namera izložbe Krivo srastanje nije da se predstavi još jedan projekat koji veliča retromanijsku fantaziju o novotalasnoj slavi osamdesetih godina u Jugoslaviji ili Zagrebu, nego da se postave pitanja: kako danas čitati ove fotografije i šta one govore današnjoj publici.
Ivan Posavec (1951) diplomirao je režiju na Akademiji za kazalište, film i televiziju u Zagrebu, a 1984. magistrirao fotografiju kod prof. Dragoljuba Kažića na Akademiji primenjenih umetnosti u Beogradu. Njegov opus smatra se, uz Tošu Dabca, najzaokruženijim i najcelovitijim fotografskim opusom novije hrvatske fotografije. S kolegom Mijom Vesovićem 1979. osniva grupu Meko okidanje/MO. Celu svoju uspešnu karijeru izgradio je u novinama, od kultnog omladinskog Poleta, do Starta, Svijeta, Globusa ili Jutarnjeg lista. Radovi mu se nalaze u kolekciji Muzeja suvremene umjetnosti, Muzeja za umjetnost i obrt u Zagrebu, Muzeja moderne i suvremene umjetnosti u Rijeci. Živi i aktivno izlaže u Zagrebu.
Milisav Mijo Vesović (1953) počinje da se bavi fotografijom u Fotoklubu Zagreb, a studije režije završava 1981. godine na zagrebačkoj Akademiji za kazalište, film i televiziju. Godine 1976. počinje da radi u Studentskom listu, sledeće godine postaje urednik fotografije kada započinje i sa radom u Poletu – omladinskim novinama u kojima je stvorena estetika „nove novinske fotografije“ (V. Gudac). Uz Polet i Studentski list svoje fotografije objavljivao je u časopisima Start, Svijet, Danas, Quorum, Pitanja, Vjesnik i dr. Radio je i kao fotograf na filmovima: Šefica Cvek u raljama života (r. Rajko Grlić, 1984.), San o ruži (r. Zoran Tadić, 1986.), Obećana zemlja (Veljko Bulajić, 1986.) i Manifesto (r. Dušan Makavejev, 1988.). Izlagao je na velikom broju samostalnih i grupnih izložbi u Hrvatskoj i inostranstvu, njegove
fotografije se nalaze u zbirci Muzeja suvremene umjetnosti u Zagrebu.
Izložba je otvorena do 23. oktobra 2023.
Foto: Bojana Janjić
