Na današnji dan – 10. januar

 

49. p.n.e. – Gaj Julije Cezar izgovorio je čuvenu rečenicu“Alea iacta est“ (Kocka je bačena) i prešao reku Rubikon (po jednoj varijanti današnja rečica Fiumicino u gornjoj Italiji, po drugoj Pisatelo kod Ravene, granica između Italije i Galije), što je označilo novo razdoblje u istoriji Rimskog carstva – počeo je građanski rat protiv Pompeja i Senata koji je završen uvođenjem Cezarove diktature. Pripadnici republikanske opozicije ubili su Cezara 44. p.n.e.

1356 – Na državnom saboru u Nirnbergu prihvaćen je glavni deo Zlatne bule cara Karla IV, velikog ustavnog zakona nemačke carevine, koji je u svojim osnovama trajao do 1806.

1778 – Umro je švedski prirodnjak Karl fon Line (Carl von Linne). Uveo je binarnu nomenklaturu po kojoj svaka biljka i životinja ima naziv roda i vrste. Osnivač je Prirodnjačkog muzeja u Upsali i prvi predsednik Švedske akademije nauka (1973).

1863 – U Londonu je otvorena prva linija podzemne železnice u svetu.

1882 – Počeo je hercegovačko-bokeljski ustanak Srba i muslimana protiv Austro-Ugarske, kao odgovor na uvođenja zakona o vojnoj obavezi i regrutovanja. Ustanak, koji je potajno podržala Crna Gora, ugušen je posle nekoliko meseci.

1889 – Francuska je uspostavila protektorat nad Obalom Slonovače.

1890 – Umro je srpski pisac i lekar Laza Lazarević, koji se s devet pripovedaka, koliko je ukupno napisao, svrstao među najznačajnije prozne stvaraoce srpske književnosti. Smatra se tvorcem srpske psihološke pripovetke i jednim od najboljih stilista („Prvi put s ocem na jutrenje“, „Sve će to narod pozlatiti“, „Vetar“, „Na bunaru“, „Školska ikona“, „U dobri čas hajduci“, „Verter“, „Švabica“, „On zna sve“).

Povezana vest:  Na današnji dan - 15. novembar

1909 – Rođen je srpski fizičar i hemičar Pavle Savić, koji je svetski renome stekao kada je sa Irenom Žolio Kiri (Irene Joliot Curie) 1937. i 1938. u Parizu otkrio izotope poznatih elemenata bombardovanjem atoma urana sporim neutronima. Od 1947. rukovodio je izgradnjom Nuklearnog instituta u Vinči i do 1960. bio direktor instituta. Od 1971. do 1981. bio je predsednik Srpske akademije nauka i umetnosti.

1917 – Umro je Frederik Kodi (Frederick Cody), poznat kao Bafalo Bil (Buffalo Bill), poštanski jahač „Poni ekspresa“, vodič i tragač u američkoj vojsci, plaćeni borac protiv Indijanaca, profesionalni lovac na bivole i bizone. Godine 1883, legendarna ličnost američke istorije organizovao je reviju kaubojskih veština „Revija divljeg zapada“, u kojoj je nastupao kao glavna zvezda. Kasnije je nastupao i u Evropi i gostovao je i u Srbiji.

1920 – U Ženevi je izabrano veće Lige naroda koje su činili Francuska, Italija, Japan, Velika Britanija. Kasnije su članice Veća postale Nemačka i SSSR. Zbog političkog neuspeha Liga naroda je prestala da postoji 1939, mada je formalno ukinuta 1946, kada je u Londonu održana prva sednica Generalne skupštine UN.

Povezana vest:  Na današnji dan - 1. novembar

1922 – Artur Grifit (Arthur Griffith) je postao prvi predsednik Irske posle sticanja nezavisnosti te zemlje od Velike Britanije.

1934 – U Nemačkoj je pogubljen Marinus van der Lube (Lubbe), nakon što je proglašen krivim za potpaljivanje Rajhstaga 27. Februara 1933.

1969 – Švedska je kao prva zapadna zemlja uspostavila diplomatske odnose sa Severnim Vijetnamom.

1971 – Umrla je francuska modna kreatorka Gabrijela „Koko“ Šanel (Gabrielle Coco Chanel), jedna od najčuvenijih u 20. veku koja je gotovo šest decenija suvereno vladala visokom pariskom modom.

1996 – Izrael je pustio iz zatvora stotine Palestinaca, nekoliko dana uoči prvih palestinskih nacionalnih izbora u Gazi i na Zapadnoj obali.

1997 – Arnoldo Aleman postao je predsednik Nikaragve u prvoj demokratskoj i mirnoj smeni vlasti u modernoj istoriji te zemlje.

1997 – Tokom antivladinih protesta u Sofiji demonstranti su probili policijski kordon, upali u zgradu parlamenta i demolirali je.

2001 – Bivša predsednica Republike Srpske Biljana Plavšić dobrovoljno se predala Međunarodnom sudu u Hagu pred kojim je optužena za genocid i druge zločine počinjene 1991-92. Tokom Bosanskog rata. Nakon priznanja krivice osuđena je 27. februara 2003. na 11 godina zatvora i upućena na izdržavanje kazne u Švedsku.

Povezana vest:  Na današnji dan - 4. novembar

2002 – Izraelski tenkovi i buldožeri sravnili su 73 palestinske kuće u Rafi, nakon napada naoružanih Palestinaca na izraelske vojnike.

2003 – Severna Koreja se povukla iz Ugovora o neširenju nuklearnog naoružanja iz 1970. godine, optužujući SAD za nametanje svog političkog sistema. S. Koreja je taj ugovor potpisala 1985. godine.

2005 – Viktoru Jušcenku (Yushćenko) je potvrđena pobeda napredsedničkim izborima u Ukrajini. Njegovom pobedom je omogućena promena vlasti koju je njegov protivkandidat, premijer Viktor Janukovič nazvao „revolucijom“.

2007 – Umro je italijanski filmski producent Karlo (Carlo) Ponti,koji je radio sa nizom najpoznatijih reditelja, kao što su Federiko Felini (Federico Fellini), Žan-Lik Godar (Jan-Luc Godard) i Dejvid Lin (David Lean). Tokom 50-to godišnje karijere bio je producent više od 260 filmova.

2009 – Umro je Žorž Kraven (Georges Gravemme) tvorac najveće francuske filmske nagrade Cezar.

2010 – Za predednika Hrvatske izabran je Ivo Josipović, kandidat Socijaldemokratske partije (SDP).

2011 – Umro je nekadašnji proslavljeni strelac i jugoslovenski reprezentativac Borivoje Kostić. Sa selekcijom Jugoslavije osvojio je zlatnu medalju na Olimpijskim igrama 1960. godine u Rimu.

2012 – Umro je legendarni ruski obaveštajni agent Gevork Vartanjan, koji je sprečio atentat na savezničke vođe Josifa Staljina, Vinstona Čerčila i Frenklina Ruzvelta na konferenciji u Teheranu 1943. godine.